Monday, March 18, 2013

Şal sallamaq


Seriye Xanım gilin damları bizim damımızın tam yanındadır. Ancaq 20-30 sant aralıdır, ve atılmaq biraz ürek isterdi. O da mende varıydı. Elimde ip, ucuna bağlanmış küçük sele, atıldım oların damına. Samanla suvanmış dam hele de geçmiş yedigün'ün qarından yaşıydı. Eyağım biraz züvdü, ancaq yıxılmadım. Damın qırağından ipi salladım, yavaşca seleni oların penceresine doxundurdum. Bildiler, küçük pencereyi açdılar. ''Kimdi?'' sordular. Ancaq men cınqırımı çıxarmadım. Ses Seriye Xanım'ın qızının sesiydi. Üreğim titredi. Neyyir'i gizli gizli sevirdim. Ancaq o menden beş yaş böyüküydü. Meni heç ciddiye almazdı. Bir gün bir kitab içinde onu sevdiğimi ona göre yazdığım bir şeir içinde söylemişdim. O da getirib çağızı anama vermişdi. Şeiri Farsca yazmışdım. Anam Farsca bilmediğine göre yazıyı dedeme vermişdi oxusun. Dedem de oxuyandan sora hem qızmışdı, hem gülmuşdü. Menim 13 yaşım varıydı. İki gün sora bütün mehelle menim Neyyir'i sevdiğimi bilirdi. Ancaq yaşımızın çox aralı olduğuna göre kimse ciddiye almamışdı. Ancaq men çox ciddiydim. Neyyir'in yazdığım şeiri anama verdiğine ve meni mehellede ''rüsvay i cihan'' etdiğine göre vefasızlığına uzun uzun şeirler yazmışdım. Hamısı Farsca. Türkce ağlayıb, Farsca yazmışdım.
Seleni içeriye çekdiler. Seriye Xanım'ın sesini eşitdim. Birazdan sora seleni eşiğe bıraxdılar. İpi çekdim ve hövlesek oların damlarından atlayıb eve döndüm. İçinde ne olacağına çox marağlanırdım. Belki bir yazı, bir nişan, bir şey. Yox.. Heç... Bir cüt corab, biraz badam, qoz, ve su şirnisinden sora heç ne yoxuydu. Demek, Neyyir meni sevmirdi. Belke de anasının yanında seleye bir şey qoyamamış. Kim ne bilir?...
İl dönürdü, yenilenirdi, ve tehvil olurdu. Radyodan gözel musiqiler çalınırdı. Farsca. Sora, tık, tık, tık, tık.... Yeni ili e'lan etdiler. Farsca. Mehemmed Riza Şah başladı: ''İran'lıların olan bu esgi tarixi ''Novruz'' bayramını bütün İran'lılara ve bütün Fars'lara tebrik deyirem.....'' Ancaq menim bütün fikrim Neyyir'deydi....

Oğuz Türk 
2010

Saturday, March 16, 2013

Qan alınsın قان آلینسین

Qan alınsın



Gel yetiş qardaş ki geldik biz cana!
Ermeniler sef çekipler meydana!

Bes ne olmuşlar iğitler merdler?
Mındar eller deysin Azerbaycana.

Gel yetiş qardaş ki men can üsteyem,
Yoxtu kimsem ne atam var ne ana.

Her terefden Ermeniler saldırır,
Heç revadır bu zülümler insana?

Çox da qeyretli demişler bizleri,
Bir yalanmış düşdü indi meydana!

Aydın insanlar qaçıp gizlendiler,
Qoç iğitler saldırılmış zindana.

Gel düzeldek biz oraqlardan qılınc,
Veqtdir ki bel deyişsin qalxana.

Ermenilerden alınsın intiqam,
Qan alınsın, qan beraberdir qana.

Ermeni qaniyle alsam destamaz,
Xoş namaz qıllam o qadir rehmana.

Ta ki devler yuxladıblar bizleri,
Kimse yoxdur yardım etsin Cırtlana.

On min ildir dinlemir Allah bizi,
Gel ürek derdin diyek biz Şeytana.
Oğuz Türk
1992

قان آلینسین

گه ل یئتیش قارداش کی گه لدیک بیز جانا
ارمنی لر صف چه کیبله ر میدانا

بس نه اولموشلار ایگیتله ر مردله ر
میندار ال له ر دئیسین آزربایجانا

گه ل یئتیش قارداش کی من جان اوسته یه م
یوخدو کیمسه م نه آتام وار نه آنام

آیدین اینسانلار گئدیب گیزله ندیله ر
قوچ ایگیدله ر سالدیریلمیش زیندانا

گه ل دوزه لده ک بیز اوراقلاردان قیلینج
وقتدیر کی بئل دئیشسین قالخانا

ارمنی له ر ده ن آلینسین انتقام
قان آلینسین قان برابردیر قانا

ارمنی قانی له آلسام ده ستاماز
خوش ناماز قیللام او قادیر رحمانا

تا کی دئوله ر یوخلادیبلار بیزله ری
کیمسه یوخدور یاردیم ائتسین جیرتلانا

اون مین ایلدیر دینله میر آللاه بیزی
گه ل اوره ک ده ردین دئیه ک بیز شیطانا

اوغوز تورک
آوریل 1992

On the occasion of 87th anniversary of occupation of Al Ahwaz by Iran,

 
 
On the occasion of 87th anniversary of occupation of Al Ahwaz by Iran,

Dear comrads, ladies and gentlemen,

I am honoured to speak here amongst you, representing South Azerbaijani Independence Party, on the occasion of 1925 Persian invasion of Al Ahwaz. As we share the pain and suffering of almost a century of occupation and oppression under Persians, we realise that our experience is similar, at... least in the recent past, and we might have a similar future too. This important observation makes two nations of Al Ahwaz and South Azerbaijan, two strategically allied entities, with parallel interests in struggle for emancipation from the yoke of Persian racism.
When I say similar future, complete annihilation of our nations and destruction of our lands, are one of the scenarios ahead of us. Since we did not bend in the face of Persian evil, since we did not bow to the Persian self acclaimed glory and expansionism, complete destruction of our nations and lands, are planned and pursued both by Pahlavis and so called Islamic regimes. Also I acknowledge that if we resist, struggle, fight back, and push the Persian occupiers out of our lands, and free our nations, and “IF” we show determination in the rightful struggle of our peoples, we would have same future of freedom, decency, integrity, and honour for us and for our countries.
Dear fellow prisoners in the prison called Iran, Iranian political system is based on Persian as a language and a certain school of Shi’ism as a religion. The very entity called Iran is a fake country, made up of remnants of Qajar empire. The present boundaries of Iran is separating and dividing South Azerbaijani Turk’s, Arabs of Al Ahwas’ Turkmen’s, Beluch’s, and Kurd’s people and lands. The status quo called Iran, carries with and within itself a great tension. As if, it is always eminent deform and or to explode. And, in order to keep the status quo, any government, regardless of if it is Pahlavi type or Khomeini type, has to keep the regime of defusing this immense tension. So far, the only way the regime of Iran dealt with the this great tension, was by the oppression of any sign and kind of social or political dissent. Iranian regime, knows only one language, in dealing with us, illegal arrests, torture, killing, destruction of our environment, our ecology, our land, our economy, depriving us from our language and our history. Persian regime obsessed with their false, so called Aryan race and so called pre-Islamic glory, is systematically desertifying our lands, and de-Turkifying, and de-Arabizing, and in one word de-humanizing our peoples, while it’s very life is tapped on South Azerbaijan’s and Turkish peoples’ economy, and Al Ahwaz’s oil revenues. Almost every area and land in the historical South Azerbaijan and Al Ahwaz is divided and separated, every mountain, river, village and city been given Persian names, while a hint at Arabian Golf is not being tolerated by them. Our people have lost the right of choosing a name for their children. What a mockery of humanity in Iran! The lake Urmu and all resources of South Azerbaijan and Al Ahwaz is being destroyed systematically by Iran. We as non-Persians, have lost our right of education, health, identity, and in one word the right of being is denied to us by Iran. This is how the shadows of god, Aryamehrs, and sighs of god, Ayatollahs are dealing with us. Shame on them, for their inhumane, barbaric, racist, fascist, and sickening attitude towards us. And, shame on us, if we don’t rise and cut the hands of the Persian invader and occupier from our lands, and from our peoples.
Dear friends, beware of false promises. Beware of those dogs of deception. Those who want freedom for Iran, those who want democracy for Iran, those who want a better Iran, in which all people will live with all rights happily ever after, are your enemies. Don’t believe them. What they want in reality is, to gain more time and momentum for Iran to strengthen its claws on us, to choke us and to finish us. Don’t trust them. They are the pain killers of butchers of Persian fascism. We, …. We are not a people to be treated with humiliation. We are Turks and Arabs. As human history is our witness, we would never bow to Persian barbarism. We are people of freedom and high spirits. As Mustafa Kamal Ataturk said: “Independence and Freedom is our precious values“, until there is only one of us survives the enemy, we will uphold the values of “Independence and Freedom”.
Dear brothers and sisters, now, the geopolitical paradigm has shifted. The era of domination of one people over other is well behind us. The colonial time is a past. The race, and whole comedy of superiority of one race over other race is over. It is time for light and knowledge to pierce thru the heart of the darkness. Iran was a nightmare, and it is just the right time to be over. Freedom for people of Al Ahwaz and South Azerbaijan is near. Yet, the price is us. Our generation is the price for the freedom and emancipation from the hell called Iran. I can see the light. I believe in my nation. We will prevail. The nightmare of Iran will be soon over. We have to put every thing we have in line for the freedom. Our future, our children, our nation worth it. Freedom is worth our blood. That is the red in our flag.

Remember, the price is US.

With my regards,

Oguz Turk
2012

فارس‌زده‌گي

 
 
فارس‌زده‌گي


فارس‌زده‌گي بيماري قابل درمانيست که از باور کردن مکرر به دروغ ها و مشارکت‌هاي عنتروار در نمايش هاي سايه ها (ظل الله) و نشانه هاي (آيت الله) خدا در زندان ملت‌ها ايران دامنگير انسان‌هاي ساده‌لوح ميشود.

... در حالی که جهانیان رژیم ایران را رژیمی تروریست می دانند و در حالی که در میدان سیاست جهانی قبر ملایان در حال کنده شدن است بعضی از مانقوت‌های فارس‌زده که مغزشان فلج شده است خود را وارد بازیهای حقیر ایران نموده اند.

عزيزان٬ وقت بيداري براي همه ملت آذربايجان رسيده‌است. همه اقشار ملت بزرگ آذربايجان بايد در احياي شرف ملي به پا‌افتاده‌مان سهيم باشند. هرکس که خود را آذربايجاني ميداند نبايد تحقير زندگي زير دست و پاي اين فرومايگان را تحمل کند. نوکري اين نوکرصفتان شايسته هيچ تورک و هيچ آذربايجاني نيست.

بياييد همه از خود بپرسيم! آذربايجاني لياقت اداره امورات خود را دارد٬ يا ندارد؟

اگر جوابتان مثبت است٬ بياييد ديگر در هيچ بازي سياسي اين ديوانگان قدرت شرکت نکنيم. باور کنيد که اين سيستم ظاهرا اسلامي و باطنا دشمن قسم‌خورده تورک و اسلام٬ از بين رفتني‌است. از بين رفتنش هم دشوار نيست. شيشه عمر اين ديوصفتان دست توست اي هموطن آذربايجاني!

اگر ما فرزندانمان را به مدرسه‌ها نفرستيم٬ اگر ما پول ماليات و آب و برق و تلفن و سايره را ندهيم٬ اگر ما سر کار نرويم٬ اگر ما بازار را ببنديم٬ اگر ما آذربايجان را تعطيل کنيم٬ چه خواهد شد؟ در کمتر از يک ماه اين سيستم زر و زوز و ريا فرو خواهد ريخت. نافرماني اجتماعي يکي از کارآمدترين راه‌هاي مبارزه است. دشمن ما با نافرماني اجتماعي به زانو در خواهد آمد. دشمن شايد بتواند شما را از انجام کاري باز دارد٬ اما وادار کردن تک تک ملت به انجام کاري عملا امکانپذير نيست.

واقعيت اين است که آذربايجان جنوبي زير چکمه‌هاي ارتجاع به عقل آمده فارس-شيعه دست و پا ميزند. اين از قوي بودن آنان و يا برتر بودن آنان بر ما نيست. علت اين اسارت و تن دادن به نابودي تدريجي اينست که آذربايجاني قدرت و پتانسيل خود را يا نميداند يا کم ميشمارد. آذربايجاني از فرط محافظه‌کاري به نابودي تدريجي افتاده‌است. محافظه‌کاري افراطي آذربايجاني را به جايي خواهد رساند که ديگر چيزي براي محافظه‌کردن باقي نخواهد ماند. بصراحت بگويم که ترس از دست دادن چيزهاي کم‌مايه و بي‌مقدار٬ ما را از بزرگترين و پر‌ارزشترين مفکوره دنيا يعني زندگي با شرف و آزادي و غرور و سربلندي صاحب بودن بر مقدرات زندگي خويش محروم کرده‌است.

بزرگترين دشمن ما ترس است. قبل از اينکه دشمن٬ زبان مادري ما را در سرزمين مادري ما ممنوع کند٬ قبل از اينکه دشمن در خانه ما٬ ما را مغلوب کند ما مغلوب ترس گشته‌ايم. دشمن ما حتي حس تشخيص دوست و بيگانه را در آذربايجاني مختل کرده‌است. او دشمن من آذربايجاني را در دوردست‌ها نشان ميدهد. او آدرس غلط ميدهد. آذربايحاني گيج و منگ شده٬ هر چه فرياد دارد بر سر آمريکا و انگليس و اسرائيل و …. ميکشد. او ازين فرياد کشيدن خسته شده ميخوابد و دشمن اصلي يعني حاکميت فارس‌-شيعه ايران دزدانه دزدانه هستي آذربايجان را ميدزدد.

عزيزان! دشمن در خانه است. ما تورکان آذربايجاني غيور! و ميهن‌پرست! آنقدر به اين دشمن دزدصفت قدر و منزلت داده‌ايم که حالا ما را سرزنش ميکند. ببينيد کار اين کاسه‌ليسان و ريزه‌خواران سفره تورکان به جايي رسايده‌ايم که در خانه خودمان در شهر خودمان در وطن خودمان آذربايجان٬ ما را غيربومي مينامند.

وضعيت کنوني ما در نتيجه شجاعت! و بزرگي! و هوش! و ذکاوت! و قدرت! حاکمان تهران نيست٬ در نتيجه بازي هاي آمريکا و انگليس و استکبار جهاني نيست٬ در نتيجه تقدير خدا و ستارگان نحس نيست٬ بلکه ازمحافظه‌کاري افراطي ما و از غفلت ما و از اعتماد به‌نفس افراطي ما به خويشتن است.

ترک آذربایجان جنوبی به دشمن ایمان نمی آورد و به کسانی هم که به دشمن ایمان اورده اند هم ایمان نمی آورد. کسانی و یا گروههایی که به تمامیت کشوری به نام ایران اعتقاد دارند و به حاکمیت ایران شکل قانونی می دهند به حال و آینده آذربایجان خیانت می کنند.

ای تورک آذربایجانی٬ ای که هویت و هستی‌ات به تاراج رفته! در سیستمی که هشتاد و هفت سال است هویت و هستی ات را به یغما برده، مشارکت نکن، و باورشان مکن!

با تقدیم احترامات,
اوغوز تورک

2008

Bayatı

Ezizinem candan geç
Gel de bu tufandan geç
Sen Azerbaycanlı ol
le'netli İran'dan geç


Oğuz Türk
1996
عزيزينه‌م جاندان گئچ
گه‌ل ده بو توفاندان گئچ
سه‌ن آزربايجانلي اول
لعنت‌‌لي ايراندان گئچ

اوغوز تورک
۱۹۹۶

mor yağmur مور ياغمور

 
 
Dağlara mor yağmur yağanda,
Gelib göreceğim seni.

İçimi eşiğime...
Geyeceğim,
... Avandına.

Qollarımı varlıq qeder açacağam,
Yerleşdirem seni ancaq,
Yanqın qucağımda bir an...

Oğuz Türk
1996
 
داغلارا مور ياغمور ياغاندا٬
گه‌ليب گوره‌جه‌يه‌م سه‌ني.

ايچيمي ائشيگيمه...
گئييه‌جه‌يه‌م٬
... آواندينا.

قوللاريمي وارليق قه‌ده‌ر آچاجاغام٬
يئرله‌شديره‌م سه‌ني آنجاق٬
يانقين قوجاغيمدا بير آن...

اوغوز تورک
۱۹۹۶

اه‌سره‌ميش بولودلار٬ چاخيرائوينده Esremiş buludlar, çaxırevinde,







Sevgiye susayıb denizin ağzı,
Dodaqlar köpüklü,
Sorur Qarayı.

Esremiş buludlar, çaxırevinde,
... Hamıya bu gece qedeh bağışlır...

Men burdan qurtulub gedecek olsam,
Adımı istesen topraqdan soruş,
Sen adın ölüm qoy
Mense qurtuluş,
   İnsanlar elinden,


Çollerde dolanan
Qurdlardan soruş.

Düşlerin perisi gözleyir meni,
Ey ölü diriler ayağa durun!
Ey diri ölüler, sesimi duyun!...

Boyludur bilirem Sehendin dağı,
Üreği bulanır neçe yüz ildir,
Doğacaq bir uşaq bu yaxınlarda,
Adını ne qoyaq ay arxadaşlar?

Gözleri qurd kimin ışıldayacaq,
Qurdları bir yere yığan olacaq,
Quzu tek yalandan yaşayanları
Boğazın çiğneyib boğan olacaq.



Oğuz Türk
2002
سئوگي‌يه سوساييب ده‌نيزين آغزي٬
دوداقلار کوپوکلو٬
سورور قارايي.

اه‌سره‌ميش بولودلار٬ چاخيرائوينده٬
... هامييا بو گئجه قدح باغيشلير...

من بوردان قورتولوب گئده‌جه‌ک اولسام٬
آديمي ايسته‌سه‌ن توپراقدان سوروش٬
سه‌ن آدين اؤلوم قوي٬
من‌سه قورتولوش٬
اينسانلار اه‌لينده‌ن٬
چول‌له‌رده دولانان
قوردلاردان سوروش.

دوش‌له‌رين پري‌سي گؤزله‌يير مني٬
اي اولو ديري‌له‌ر آياغا دورون!
اي ديري اولوله‌ر سه‌سيمي دويون!...

بويلودور بيليره‌م سهندين داغي٬
اوره‌گي بولانير نئچه يوز ايلدير٬
دوغاجاق بير اوشاق بو ياخينلاردا٬
آديني نه قوياق آي آرخاداشلار؟

گوزله‌ري قورد کيمين ايشيلداياجاق٬
قوردلاري بير يئره ييغان اولاجاق٬
قوزو ته‌ک يالاندان ياشايانلاري
بوغازين چئنه‌ييب بوغان اولاجاق.

اوغوز تورک
۲۰۰۲

ياشام وار٬ اولوم يوخ ٬Yaşam var, Ölüm yox ,



Yaşam var, Ölüm yox,

Varlıq var, yoxluq yox,

Men varam, sen varsın,
...
Sevgi var.



Bu gece yerimi sal güneşe sarı,

Qoy seher yaranda gecenin bağrın,

Işıqlar içime işlesin ana...



Başımı uzatdım oyan terefe

Düzlüğün içinde esredim baxdım,

Gördüm ki:

men varam, sen varsın,

Sevgi var.



Aç ışıq bulağın bir an yerime,

Bu gece menimdir sıra subaşı!



Danışdım dağların odlu ağzıylan,

Olanlar içinde şaşırdım qaldım,

Eşitdim:

Men varam, sen varsın,

Sevgi var.



Elimi geçitdim ay bacasından,

Tanrının eline elim toqquşdu,

Duydum ki:

Men varam, sen varsın,

Sevgi var.



Burnuma sevginin qoxusu gelir,

Oyanır içimde yatan duyqular,



Açıq tut bacanı

Ey ulu şemen...



Oğuz Türk

2002


 
ياشام وار٬ اولوم يوخ٬
وارليق وار٬ يوخلوق يوخ٬
مه‌ن وارام٬ سه‌ن وارسين٬
سئوگي وار.

... بو گئجه يئريمي سال گونه‌شه ساري٬
قوي سحر ياراندا گئجه‌نين باغرين٬
ايشيقلار ايچيمه ايشله‌سين آنا...

باشيمي اوزاتديم اويان طرفه
دوزلوگون ايچينده اه‌سره‌ديم باخديم٬
گوردوم کي:
مه‌ن وارام٬ سه‌ن وارسين٬
سئوگي وار.

آچ ايشيق بولاغين بير آن يئريمه٬
بو گئجه مه‌نيمدير سيرا سوباشي!

دانيشديم داغلارين اودلو آغزيلان٬
اولانلار ايچينده شاشيرديم قالديم٬
ائشيتديم:
مه‌ن وارام٬ سه‌ن وارسين٬
سئوگي وار.

اه‌ليمي گئچيتديم آي باجاسيندان٬
تانرينين اه‌لينه اه‌ليم توققوشدو٬
دويدوم کي:
مه‌ن وارام٬ سه‌ن وارسين٬
سئوگي وار.

بورنوما سئوگينين قوخوسو گه‌لير٬
اويانير ايچيمده ياتان دويقولار٬

آچيق توت باجاني
اي اولو شه‌مه‌ن...

اوغوز تورک
۲۰۰۲



Uşaqlar... Siyaset !

 
 
Uşaqlar... Siyaset !

21 Azer proqramından dönerken,

Qız (beş yaşında): Dede!
... Dede: Buyur qızım,
Qız: Neden Farslar bizim topraqlrı almışlar?
Dede: Topraqları çox olsun diye. Çox ekinleri olsun, Çox yemekleri olsun diye...
Qız: Biz neden burdan topraq götürmürük oraya? Burda ne çox topraq!
Dede (gülümseyir): He, bu gözel düşüncedir. Bunu bir gün oraya gedende yapmalıyıq. Sağ ol.......

Beş il sonra;

Azerbaycan Cumhuriyeti ordusunun vidyosuna baxandan sonra,

Qız (on yaşında): Dede!
Dede: Canım qızım,
Qız: Sen Azerbaycan ordusu Ermeni ordusundan daha güclüdür deyirsin, öyle ise neden Azerbaycan ordusu Qarabağı geri almır?
Dede: Qonu daha qarmaşıqdır. Azerbaycan Qarabağı geri almağa qalxanda, Rusiye ve İran Ermenilerin yardımına gelecekdir.
Qız: Onda Türkiye'nın güclü ordusu onların hamısın yener, ve darmadağan eder.
Dede: O durumda başqa ülkeler de savaşa qatılacaqlar, ve onda üçüncü dünya savaşı olur.
Qız: Umarım men ölenden sora olar o.
......... Sessizlik....
Dede (gözleri yaş dolu): Menim gözel qızım, sen heç öyle şeyleri düşünme. Daha yaxçı bir yolu bulunur...

Oğuz Türk
2012

Friday, March 15, 2013

Bir Sevgi Borc Aldım,

Bir sevgi borc aldım,
Oğrun oğrun...
Dönergeden,
Geleniydi,... gedeniydi,
Açtı uçmağa bir qapı,
Gösterdi nergizli bağı,

Gül yaprağıylan sarıldım,
Sarıldım gül yaprağına...
Bir lale tek,
Erişilmez al yanağlar,
Ölüm ağusu gizliydi,
Qan lale bağrında qan,
Qan bulanmış,
Yanqınıyken buldum bulaq,
Ölümsüzlük bulağından,
Ölüm ağu bulanım,
Bulanıq bulaq,
Dönerge,
Qarqınsın,
Batsın çırağı,
Yatsın üreği,
Dönerge yox,
Qasırqadır.
Yaşamın bağlarında,
Gizli ağrı, ölüm,
Yanqın susuz,
Altın çanaq,
Ağu dolu.
Bir cut
Şamamalar,
Tağda.
Yaşıl ıslaq,
Şen bağlarda,
Bal süzer ol dodaqlardan,
İlmeklenmiş ölümiyle,
Varlıq donu.
Kövrek ürek,
Qarlı dağlar,
Eriyerken göz yaşları,
Aştı daştı,
Çaylar coştu,
Axdı geldi.
Gövüs kövüründe,
Qumluqlarda,
Battı gitti,
Duzluqlarda,
Kövürlerde,
Qumsallarda...
Oğuz Türk
2008

Thursday, March 07, 2013

Güney Azerbaycan'da ''Qadın'' qonusuna qısa bir baxış,




Güney Azerbaycan'da ''Qadın'' qonusuna qısa bir baxış,

Qadın, anamız, bacımız, sevgilimiz, eşimiz, ve qızımızdır. Biz qadını böyle tanıyırıq. Qadına belli düzeyde sayqımız ve sevgimiz vardır. Bütün Türk tarixi böyü, qadın çox yüksek düzeyde sayılmış, yönetim başina bile geçmiş önderlerimiz vardır. En böyük saya bileceğimiz Tumruz Xaqan, Türkan Xatun, Selcan Xantun, ve yaxın Azerbaycan Türk tarixinde Tahire Qurretüleyn, Zeyneb Paşa, Xürşid Banu Natavan, Merziye Üsküi, ve Güney Azerbaycan Milli hereketinde Sima Didar, Efsane Tovqir kimin yüzlerinden ad apara bilerik. Ancaq,...

Ancaq, tariximiz boyu, bu adın apara bileceğimiz yüzlerden çox, minler, yüz minler, ve milyonlar sayılmamış, ezilmiş, erkeklerinin arxasında ömür böyü sürünmüş, erkekleri ile tanınmış, ataerklik kültüründe erimiş, erkeğin namusu şerefi olmuş, daşqalaqlanmış, sesi boğulmuş, öldürülmüs qadın var. Ancaq, Türk milletleri Ereblerin işqal ordusuna ve bu işqalı doğrulama ve ağlama üçün qullanılan düşünceye yenilince, min illerin çürümüs, kifsemiş, qoxumuş Türk toplumlarının erkekci düşüncelerinin üstüne daha da qorxunc düşünceler artırıldı. Afriqa'nın Quzeydoğusu milletlerinin geleneklerinden qaynaqlanmış olan Yehudi, Mesihi, ve İslam kimin qadın düşmanı olan, ve qadını erkekden az ve onun qulluğunda ve yiyeliğinde olan bir düşüncenin gelmesi ile, ve daha üstünde bölgede olan Ereb ve Fars milletlerinin qadınla ilgili tutumlarının etgisi altında qalmağın sonucunda, qadın indiki duruma gelib çixmisdir.

Ancaq, qadın qonusunda baxışların çoxu, bütünlüke ''erkek baxış açısı''ndan odluğuna göre, ''qadın''ı basqı ve yönetim altında tütmaq isteyen düşüncenin ürünüdür. Ataerklik çevresinde gelişen erkek veya qadın, qadından, ve toplumda qadın yetgilerinden (heq) söz edende, erkek baxış açısında belirlenir. Bu qorxunc durumdan qaçıb qurtulmaq çox çetindir. Nece ki, genelde, toplumumuzda erkekler ve qadınlar, qadın yetgilerini erkek baxış açısından savunulur. Bu yalnış yaxlaşimı düzeltmek üçün, toplumumuzun erkek yöntemli düşünce qaynaqları gücsüzlenmeli ve gerekliyse aradan götürülmelidir. Erkek yöntemli yönetimli bir toplumda, qadınların yönetim ve basqı altında ve gücünün çox qısıtlı olduğuna göre, duruma bilincli olan erkekler de yardımcı olmalıdırlar. Yoxsa bu basqıdan ve yönetimden qurtuluş savaşinda qadınlarımızın gücü az gelir. Min iller yönetim altında ve basqı altında qalan qadınımız, gücsüz buraxdığıldığına göre bu savaşda yalnız qalmamalıdır. ''Batı''da üz veren ''qadın qurtuluşu'' düşüncesi ve toplumda eyleme geçmesinde, bilincli erkeklerin de böyük qatqısı olmuşdur.

Ataerklik egemen olan bir toplumsal düşünce çevresinde, qadını bir kişi (insan) düzeyine getirib çixarmaq, çox çetindir. Qadın yetgileri isteyişinde olan qadın ve erkekler, İslam'ın ve Fars'lığın qadın düşmanı tutumlarından silkelenmeli ve arınmalıdır. Qadın yetgilerini qısıtlamaq qadınlar terefinden bile olsa gercekcil olmadığına göre sayılır olmamalıdır. Demek kimsenin qadın olsa bile qadın yetgilerini qısıtlamağa yetgisi olmamalıdır. Bu bir demokratik yaxlaşim değildir. Bu qadın yetgisine qarşit olan anti demokratik, ancaq demokratik görünen eylemlerine örnek, İran, Quzey ya Güney Azerbaycan, veya Türkiye kimin toplumlarda, qadınların eyleme çixib, baş örtüsü gerekliliğini ve bunu bir yetgi olduğunu savunma eylemlerinde söz ede bilirik. Demek, toplumda kişinin yetgisini qısıtlayacak ''ters yetgi''ler yetgi olaraq sayılmamalıdır, ve toplumda böyle gerici eylemlere yer ve yetgi verilmemelidir. Başqa sözde demek gerekirse, ''kişi öz yetgilerini toplumda qısıtlama yetgisi yoxdur'' diye düşünürem.

Erkek baxış açısından qadın yetgilerini savunan veya savunur görünen düşünceli bireylerde ve qurumlarda, qadına gereksiz olaraq sayqı ve delicesine sevgi görünür. Qadın, bireyin ''namusu'', ''şerefi'', ''heysiyeti''dir. Qadına göre savaşlar olur. Qadın her erkeğin qırmızı çizgisi sayılır. Qadınına söz etdiren erkek pek erkek sayılmaz. Qadın erkeğin namusu olduğuna göre, qadını başqa erkeğe gönüllü olanda, o erkek de namussuz sayılır, ve ölüm bu durumdan daha yaxçı sayılır. Her erkek gönlü çekdigi qeder qadın sevib, veya qadınla ola bilir, ve elbette ki bu onun daha erkek olduğunun simgesidir. Ancaq qadına gelince, durum tersinedir. Qadın belli durumda belli zamanda belli erkekle olmalıdır, ve başqa erkekde gönlü bile olanda, veya değişik erkeklerle olmaq istediği zaman, ona en çirkin ve sayqısız sözler deyiler, ve onun yiye sayılan erkeği de bu durumdan sorumlu tutulur. İslami qurallara göre, ve İslam-Fars törelerine göre böyle qadınların yaşamlarına qıyılmalıdr. Qadının her davranışı erkeğin yönetimi ve kontrolu altında olur. Erkekle ev qurmuş bir qadın, öz ailesi veya yoldaşinı görmeğe bile gedende erkeğin izini olmadan olmaz diye gelenek var. Bütün yeri göğü, dünyayı, evreni ve belke de paralel evrenleri yaradanın indiki yer üzünde simgesi olan İslamın Şie ayetullahlarının, yazdıqları, yasalaşdıqları, qurallaşdırdıqları, kültürleşdirdikleri her düşünce qadının gücünü toplumda qısıtlamaqla ve onu erkeğin eli altına vermekle ilgilidir.

Türk budunu ve elleri, Ereb ordularına yenilmeden önce, ve Ereb düşünce düzenini zorunlu olaraq menimsemeden önce, qadının kim veya kimlerle ilişgide olub olmamaq yetgisinin ve kimlerle ev qurub qurmaddığı yetisinin daha çox idi. Bu basqının altına girmeyen veya bu basqıdan uzaq qalan Türk ellerinde indiyecen qalan qadınların yetgileri ve toplumdakı belli yerleri araşdırmağa açıqdır.

Kişiliğin (insanlığın) milyonlar il gelişme sürecinde, töreme gücünün daha çox qadında olduğu, uyqarlıq sürecinde bellidir. Erkekle qadın arasındakı ilişgide ve genel olraq toplumda, qadının durumu doğal olaraq qadın üstünlügü ile bellirlenmekdedir. Qadını toplumda qısıtlayacaq ve ''az kişi'' durumuna salacaq ekim, qurallar, yasalar ve geleneklerin kökü Türklükde değildir. Bu kişiliğe ve qadınlığa qarşi kökü Türk'e yabancı olan Ereb ve Fars budunsal ve ekimsel qaynaqlarda aramaq olar. Qadının doğal olaraq toplumsal ilişgilerde üstün olduğu, geçmişimizde, erkek odaklı düşüncelere yenilmişdir.

Qadının doğal olaraq ilişgilerde üstün olduğu bilgisine sahib olan toplumu yöneten din üreten kişiler, qadını yönetim ve basqı altına getirmekle, özlerindeki gücsüzlüğün yerini doldurmq istemişler. Türk toplumlarında ''Umay'' kimin ''qadın tanrı''ların yerini ''Allah'' kimin ''erkek tanrı''lar almışdır. Türk toplumunda, bu erkekleşmek, daha çox şeherleşme ile de ilgili olsa da, daha çox Ereblerin erkekci düşüncelerinin ağır etgisinden doğrulmuş bir gelenekdir. Türk doğasal deyiminde ''erkekleşmek'' verimsizleşmek ve qısır qalmaq analamına gelir. Ele bu baxış açısından da demek olar ki, Türk toplumları erkekleşdikce verimsizleşmiş ve gelişmeden ve geleceye doğru adımlamadan qısır qalmışdır. Biz bu erkekleşmede yalnız İslam'ın gerici ve qadın düşmanı olan düşüncelerini suçlamırıq. İslamdakı qadın düşmanı düşüncelerin qaynaqlarını Sami dinlerinin ve toplumların kültüründe, ve elbette ki Ereb milletinin cuğrafisinde ve ekiminde töreyen düşüncelerde aramaq doğrudur.

İndiki müselman veya müselman olmayan toplumlarda, qadınlik ve qadın yetgileri temelleşmeden ve toplumun temel ve genel bilincine ve altbilincine girmeden ve gelenekleşmeden, qadını erkekler arasında eşit yetgiye yiye göstermek, bireylerin, qurumların ve hetta devletlerin yapay olaraq üzlerine tutduğu ve gericilikden uzaq görünmek üçün aracıdır. Bu daha da felaketli bir durumdur. Yalniz örnek olaraq, biri ''kafir'' biri ''müselman'' olan Hindustan'da veya İran'da qadınların baxan veya millet vekili oluqları yanında, her iki ülkede qadının toplumda çox eşağa düzeyde yeri olduğu bellidir. Her iki ülkede qadın erkeğin yiyelendiği bir varlıq kimin alış veriş oluna bilir. Qadını üze çekib onun qadın varlığını qullanıb ilerici görünmek, qadını açıqca ezib yetgisiz buraxmaqdan daha qorxuncdur. Bu neçe üzlülük, tezvir dolu davranışlar, İran'da, Türkiye'de, Azerbaycan'da, ve bölgenin her ülkesinde ve başqa ülkelerde de görünmekdedir. Ancaq qadını qurtulmuş ülkelerde daha böyle iğrenc yapay ve tezvir dolu görüntüler görünmemekdedir. Bir Finlanda'lı siyasi parti, ''ilerici görünelim diye, qadın yetgilerine sayqılı görünelim diye'', öz partisine getirib bir qadını başxan etmemekdedir. Toplum, yasaları, quralları, gelenekleri, qadınları, ve erkekleri gelib o yere yetişmişler ki böyle tezvirlere yer yoxdur. Demek qadınla erkek arasında toplumun her düzeyinde eşit düzeyde sağlıqlı yarışın olasılığı vardır. Qurtulmuş qadın da erkek kimin toplumun ve yaşamın savaşinda erkek qadın demeden yarışa girib, ve en yaxçısı qazanır. Qadın olmaqdan ve erkek olmaqdan asılı olmadan geçimsel ve siyasal bir yarış o toplumum sağlığına ve uzunsüreli dengeliliğine yardımcı olur. Burda Finlanda'nı örnek getirerek heç belli bir amacım olmadığını ve yalnız sıradan bir qadını qurtulmuş bir ülkenin durumunu anlatmağa ve başqa yerlerler benzetmeğe çalisdim. Yoxsa eşitdeyerde Norvej'i ya Yenizelanda'yı da örnek getire bilirik. Qadın qurtluşundan söz edende, en temel olçumuz, toplumda qadının geçimsel yönden erkekle heç bir ayrım olmadan yasaların, quralların ve en azından modern geleneğin var olmasıdır. Geçimsel gücün ve girevenin (fürset) toplumda var olması ve kimse veya heç qurum terefinden önlenememesi, qadının özgürlügünde böyük bir addımdır. Geçimsel (ekonomik) ayrımsızlığın yanında, qadının eğitimsel olaraq, erkekle eşitdurumda olmağı gereklidir. Eğitim qonusuna gelince, bu sözünü etdiğim eğitim düzeninde eğitilen geleceğin qadın ve erkeklerine atareklik düşünce açısından eğitim elbette ki yalnışdır. Bize göre, eğitim düzeni qadına ve erkeğe eşitgireveli olmalıdır. Nece ki ataerklik düşünceli qadınlar elbette ki ataerklik düşünceli gelecek quşağı eğitecekler, ve bu kor düğünlü dönerge her zaman sürecekdir. Toplumu bu ataerklik kor duğunden qurtarmaq üçün, eğitim düzeni bütünlükle erkek odaklı düşünce türünden arınmalıdır. Bize göre ''qadını özgür olmayan bir budun gerçek anlamda özgür değidir''.

Qadının sağlığı ve toplumda sağlığına önem vermek de qadın yetgilerinin en önemlilerindendir. Qadının eşitgireveli düzende yaşamda qalma, uzun yaşama, ve sağlıqlı yaşama qonusu da göz önüne alınmalıdır. Kişinin gelişme sürecinde, ava, savaşa, ve milletler arası üstünlük yarışına, erkekler daha çox yeylenmiş (tercih), ve qadınların düşüncesi de bu yönde yöntemlenmişdir. Yüzminler il sürecinde, kişi (insan) toplumlarında, erkekler daha da qaba ve savaşcıl olduqlarına göre, qadınlar da daha qaba ve daha savaşcıl erkek becertmeye doğru getmişler. Nece ki daha saldırqan ve savaşcı becerden qadınların budunları (millet) milletler arası daha başarılı olduqlarına göre, hem öz jenlerini daha çox yaya bilmişler, hem de öbiri milletlerin daha az saldırqan olan erkeklerinin jeninin yayılmasının önünü almışlar. Böyle bir durumda, toplumlar get gede daha çox saldırqan ve savaşcı qaba erkekleri ve onların becerden qadınları yeylemişler. Bizim geçmişden qalan ve indi de sürdürülen ekimimiz, ve yazınımız buna açıq tanıqdır.

Kişi geçmişinde, erkekğin diri qalmağını, uzun yaşamağını, ve sağlıqlı yaşamağını qadınınkına yeylenmişdir. Gelişme sürecinde, kişi toplumunda, qadın bu durumda ikinci olduğuna göre, boylu olmayanda her ay başi bir neçe gün aybaşi olub gücsüz olduğuna göre, az çox her zaman boylu olduğuna göre, doğduğu çocugu emizdirib yetişdirdiğine göre, bedensel olaraq debilli doğumlardan gücsüz düşdüğüne göre, bedensel olaraq erkekden daha küçük qalmışdır. Erkeklerin özlerinden daha küçük bedeneli qadını yeylediğinde de gelişme sürecinde kişi dirisinin dişisinin daha küçük olduğu söylene bilir.

Qadın yetgileri qonusu, qız çocugunun yaşama yetgisinden tutdu ta qadınsal ve dişibedensel qonularla ilgili eşyetgiler ve eşgireveler qonusudur. Erkek çocugunu yeylemek (tercih) etmek ve toplumda atanın yetgilerinin ve gücünün erkek çocuga geçmesi, bütünlükle qadın düşmanı yaxlaşimlı törelerdir. Kişiliğin geçmişinde bu yazıda anlatmağa çalisdigimiz nedenlere göre, erkek çocugu yeylemesi, ilk ve temel olraq qadının deyerini ve varlıq nedenini azaltmış ve soru altına çekmisdir. Qadına bu gerici ve qorxunc tutum, kişilik toplumlarının hemen hemen hamısında görünmekdedir. ''Yehudi''likden uzanıb gelen, ''Mesihi''lik kabusundan yaxlaşiq 1500 il sonra yavaş yavaş oyanan Avrupa milletlerinde qadının durumu yaxçılaşmağa doğru getmekdedir. Ancaq, İslam kabusunun qadın düşmanlı tutumlu düşünceleri hala sürdürülmekdedir, ve bu budunsal oyanış güneşi doğdu dağacaq durumda görünmekdedir. Toplumda qadının bedensel ve duyqusal sağlığı bütün devlet qurumları, devlet dışı qurumları terefinden, ve qurallarda, yasalarda, ve ekimde (kültür) sayılıb ciddi tutulmadıqca qadın öz gerçek yerini bula bilmeyecekdir. Qadın yaşam sürecinin erkek ile eşitsürecli veya eşitgireveli olması toplumun sağlığında en önemli belirleyicilerdendir.

Toplumun yönetiminde ve siyasetinde qadının eşgüclü ve eşgireveli olmağı en üstün yetgidir. Evin, kümenin (aile), ilin (iyalet), budunun (millet) ve ulusun yönetim yetgisinde, qadının erkek ile eşitgüclü ve eşitgireveli olması, en üstün yetgidir. Toplum yönetim ve yönteminde (siyaset), qadına heç bir geleneksel, düşüncesel, quralsal, ve yasal engel ve qapama (mani) olmamalıdır. Bu eşitgireve durumuna yetişmek üçün özellikle devlet qurumları belli ve geçici yasalarla qadınların yönetime ve siyasete qatqıda bulunmaları üçün üstünlük yaratmalıdırlar.

Bilimsel baxışdan uzaq acunda (dünya) her şey ikili, veya erkek-dişiden düzelmişdir'' düşüncesine qarşit, bizim bildiğimiz ve bize bilinene göre, evrende heç de böyle qural qaydan yoxdur. Evren ikili değildir. İkili görünse de gerçekden ikili değildir. Hele ki bu ikililik erkek-dişilik kimin anlamlara dokulse de, ve böyle görünse de bilimsel olaraq doğru değildir. Evrende ve acunda birlik de ikilik de üçlük ve habele çoxluq da görünmekdedir, ve ikilikde qalmaq ve ikiliği varlığın temeli qoymaq yalnışdır. Evrene benzer tanrı anlayışı da böyledir. Nece ki bir tanrılıq, iki tanrılıq, üç tanrılıq ve çox tanrılıq anlayışları kişinin beyninde derin çizgili izler buraxmuşdır, ve hele de bu çetin sarmaşiq çozulmemisdir. Bu tanrı qonusunu evrene eşitağırlıqda ve benzer olaraq getirdim, ve tanrı qonusunu burda anlatmaq isteğinde değilim.

Bilimsel olmayan görüşlere göre, bütün varlıq ikilidir ve her şeyin demek öbirisi de vardır. Böyle bir baxış elbette ki bilimsel olaraq yollarca incelenmeden ve doğrulanma ve yalanlanma süzgeçlerinden geçmeden heç danışılacaq deyerde de değildir. Ancaq, acunun ikili olduğu veya diriliğin ikili veya erkek-dişi olduğu daha çox görünür ve özü özüne qanıtlanan görünen bir görüngüdür. Her şeyin bir qarşitı ve tersi var olduğu kişinin genel inanc ve anlayışlarındandır. Ancaq, gene de bu yaxlaşim bilimsel değildir. Dirilik (heyvan) acunu erkek-dişi görünürse de, çoxlu dirilerde bu durum var olmamaqdadır. Bilimsel olaraq, genelde ve temelde dişi belirlenen dirilik acununda, erkeğin görevi ve payı çoxunluqla döllemeden sonra dişiye ve töreme ürünlerine güven sağlamq olmuşdur. Bu görevlerin gerekli olmadıqları durumda, dişinin erkekğe, veya kişisel anlamda qadının erkeğe heç gereği de qalmamışdır. Doğa da özellikle dişi varlıqlar ve özellikle dişi dirilikler az değildir. Bu baxışda erkek, genelde gereği gedermek için varlığı olan veya varlığına dözülen bir varlığa qeder enir. Gerçekden de böyle baxılanda, bütün evren, bütün acun, bütün varlıq, ve bütün dirilik, bir dişidir. Bunu kişi düzeyinde desek, ''kişilik qadınlıqdır'', diye doğru olduğunu düşünürem.

Men diriliğin genelde dişi olduğu ve erkek çesitinin sonradan veya gerekdiğine göre üretildigi düşüncesindeyem. Nece ki en ilkel bir sellullu dirilikden tutdu ta kişi kimin gelişmiş memeli diriliklerecen ister istemez erkeksiz düşüne bilinir, ancaq dişisiz düşünüle bilmez. Dirikiği sürdürmek üçün dişinin her zaman gerekli olduğunu ancaq erkeğin yalnız belli zamanlarda gerekliliğini düşünürem. Çesitli diriliklerde dişilre, erkeğin görevi bitdiğinde veya gereği qalmadığında, erkeği sürgüne veya yoxluğa sürüklerler. Dirilik acununda dolleme ve güvenlilik qonusu bir türlü gerekli olmayan durumlarda, erkeğin gücünün veya varlığın çox seyrek olduğunu görmekdeyik.

Anlatdığım nedenlerin yanında, kişi çesiti diriliğin töreme amacıyla dollemeye, ve yaşam sürdürme amacıyla güvene gereksinimi (ehtiyac) var. Öbiri erkeklerle, başqa diriliklerle, ve genelde doğa ile savaşda, daha saldırqan ve qaba erkek töremek gereği, erkekleri daha da aşirı saldırqanlığa sürükledikce, ve daha saldırqan erkek töremeye daha saldıqan erkek gereği duyulduqca, güven qonusu özü özünde ödüne (müsalihe) verilmiş duruma girmişdir. Gereğinden çox saldırqan ve qaba erkeklerin varlığı kişi toplumunda, güveni azaldıb, ve bu durum daha da saldırqan ve acımasız erkeklerin varlıq gereğini artırmışdır. Böylesine bir kor duğun döngüsünde kişi toplumu gelib buraya çatmisdir. Bura dediğimzde, ataerklik ortamında, ve düşüncesinde ''savaş uyqarlığı'' olan kişilikden söz edirik.

Kişinin doğaya qarşi, başqa diriliklere qarşi, ve öbiri kişilere qarşi nece aşirı, ters, ve acımasız davranışlarının tanıqları bütün geçmişimizde, ve on min iller önceden daş çizgilerinden tütdu ta yeni yazı ve qoşqularacan belli görünmekdedir. Bu üzücü durum, kişinin gelişme yolunda hala ilkel aşamada olduğunu sergilemekdedir.

Bu yazının sonunda, indiki Türk Dünyası'nda, Azerbaycan'da, ve özellikle Güney

Azerbaycan'da qadınla ilgili görüşlerimi veya isteklerimi sıralıyıb, bütünleşdirirem:

Qadıncılıq ve dişicilik, toplumda ve eğitimde genel ve temel düşünceler kimin yerine otutdurulmlalıdır. Bu yönde, qadına geçici olaraq üstün yetgiler, devlet qurumları ve devlet dışı qurumların qurallarında ve yasalarında, açıqca, yorum gereği olmadan yazılıb tanınmalıdır.

Genel ve bütün yetgiler qadının cinsel ilişgilerinde tanınmalıdır. Yasal olaraq evlenme yaşinın 18den az olmaması sıxı olaraq devlet terefinden gözlenilmelidir.

Yasal olaraq qadına qarşi şiddet, cinsel ve bedensel usanc (eziyyet), azar, incitme, ve tecavuz, sert ve sıxı olaraq devlet terefinden gözlenmelidir.

Toplumda qadının tam ve bütün olaraq kişisel yetgileri (heqleri) devlet qurumları ve devlet dışı qurumlar terefinden tanınmalı ve gözlenmelidir.

Qadının istediği yere istediği zaman gede bilmek özgürlügü tam ve bütün olaraq devlet qurumları ve devlet dışı qurumlar terefinden tanınmalı ve gözlenmelidir.

Qadının geçimsel (ekonomik) olaraq tam ve bütün yetgileri, alıb satma, üretme, yatırım, yer yiyeliği, qalıt ve irs yiyelenmesi, ve bankalardan ödünc ve borc almada eşitgireve ve eşityetgili olduğu devlet qurumları ve devlet dışı qurumlar terefinden tanınmalı ve gözlenmelidir.

Qadının her dalda (sahe) çalisma yetgisi, iş alanında qadın gücünün oranının dengeleme yetgisi, emeği qarşilığında (maaş) eşitqarşilıqlı olma yetgisi, işledği alanda eşitgireveli yükselme oranının dengeleme yetgisi, devlet qurumları ve devlet dışı qurumlar terefinden tanınmalı ve gözlenmelidir.

Sağlıq qonusunda, qadının töreme oranının dengeleme yetgisi, doğuş ölümleri oranının dengeleme yetgisi, boylu (hamile) olmaq veya olmamaq, boylu olduqda çocugu tutub tutmamaq yetgisi, küme (aile) düzenleme yetgisi, küme, sağlıq, ve sayrılıqlardan (xestelik) qorunma yetgisi, sağlıq uzmanlarına erişme yetgisi, bedensel ve beyinsel sağlıq yetgisi, devlet qurumları ve devlet dışı qurumlar terefinden tanınmalı ve gözlenmelidir.

Eğitim qonusunda, qadının her yaşda, her dalda (movzu), her düzeyde, her yerde, eğitim, oxuma yazma ve yazın yetgisi, devlet qurumları ve devlet dışı qurumlar terefinden tanınmalı ve gözlenmelidir.

Toplum yönetim ve yöntem qerar qurumlarında qadının görevde olma ve qonumunda yükselme yetgisi, devlet qurumları ve devlet dışı qurumları terefinden tanınmalı ve gözlenmelidir.

Qadının siyasi yönetimin en aşağı düzeyinden tutdu ta meclis vekilliği, baxanlıq ve başbaxanlıq düzeyinecen eşitgireveli ve eşityetgili olmağı ve qadının devlet qurumlarında oranının dengeleme yetgisi, devlet qurumları ve devlet dışı qurumlar terefinden tanınmalı ve gözlenmelidir.

Bu yazıda, qısa da olsa, öz görüşlerimi qadının bizim toplumda olacaq yeri ve yetgileri qonusunda söze getirmeğe çalisdim. Umarım gelecekde daha yeterli zaman içinde ve daha deyerli bilgilerle bu qonuyu daha da çox araşdırma girevesini yiyelenerem.

Oğuz Türk

2013