Türküstan'ın Belx'inden olan, ancaq sonra Rumlu olaraq da tanınan, Celaleddin her zaman bir Türk kimin düşünüb ancaq genel olaraq yazıları Farsca olmuşdur. O, öz çağının Orta Asıyadan tutdu ta Avrupaların Türklük düşünceleri ile yayılmış geniş bir alandan yararlanmışdır. Men 10 yaşlarımdan onun yazılarını oxuyub incelemişem. Onun sözünün inceliğini düşünüb anlamışam. Marağa Xaneqahı işqalçı İran devleti terefinden qapanmadan önce, en genc üye olaraq, Mevlevi şeyxlerinden ders alıb, Celaleddin'ın ''esrar''ına yol tapmağa çalışmışam. Hem Mesnevi'nin, hem bütün külliyatını, ve hem de Tebrizli Şems'le olduğu danışmaları ve yazışmaları oxuyub canımla anlamışam. Onu her zaman çox açıq danışıqlı, sözünü demekden heç çekinmeyen, öz sözünü yetirmek üçün heç toplumsal yasaqlardan üşenmeyen birisi bilmişem. Düşünce olaraq 'bütün özgürlüğ'e yetişmeden önce, ömrümün uzun süresi, onu özüme Movlana bilmişem. Uzun iller onunla ağlaşıb gülüşmüşem. Onu bir böyük ucsuz bucaqsız deniz görüb, içine cummuşam. Onun bir gün Tebrizli Şemse, bir gün Hüsameddine, can yaxan ve inanc yıxan sevgisini anlamışam. Onu oxumaqdan heç zaman bıxmamışam. O Türkce düşünüb Farsca yazmış, ancaq men, Farsca oxuyub, Türkce anlamışam. O mene ''Qoftem qonoqi emşeb to mera'' demiş, ve men bütün qaranlıq gecelerde onun ''qonoqu'' olmuşam. Onun genelde Farsca yazması, onun olduğu çağın qoşullarını yaxçıca anlayandan sonra, meni incitmeyib, ancaq, onu Farsca oxuyub Türkce anlayanda, her zaman derin bir hesret bütün varlığımı bürüyüb durubdur. Menim ömrüm ve durumum yeterli ve uyqun olsa, bir gün onun gerçek düşüncelerini Farsca qabığından çıxarıb, Türkce olaraq öz milletime anlatmaq isterem. Helelik, bu da, menim nisgillerimden biri olsun.
Burda, o böyük kişiden, bizim indiki durumda, İran işqalı altında, her dönemde bir türlü İran devletçiliğinin oyunlarına gelen, her yönden basqına uğramış milletime, ve yoxluğa sürüklenen milletime uyqun olduğu bir öyküyü anlatmaq istirem. Söylediğim kimin Celaleddin, öz sözünü yetirmek için ve onu beyinlerde qalıcı etmek üçün heç türlü sözden çekinmezdi. Ona göre, söz yalnız bir aracdır, ve sorumluluğu anlamın yetirmeğidir. Sözün anlamı yetirmekden öte başqa işi yoxdur. Anlam bir türlü bir beyinden öbiri beyine yetirile bilseydi, onda heç söze de gerek qalmazdı düşüncesindir. Bize göre de, Söz, yeterli olmasa da, çox çelişgili olasa da, bir beyinin öbiri beyine anlam araclarının biridir. ''Herf o sovt o goft ra ber hem zenem, ta ke bi in her se ba to dem zenem''. ''Sözü, sesi, ve söylevi yıxıb geçerem, ta ki sen ilen bu üç arac olmadan bir danışam''. O, öz sözünü yetirmek üçün, heç zaman sözde 'ağır, açıq, pis, kirli, ve uyqunsuz' sözden çekilmemişdir, ve heç zaman sözünü açıq söylemek üçün üzür dilememişdir. Men de burda ondan bir öyküyü anlatacağam. Umarım ki kimse özüne alıb, sözü anlamından uzaqlaşdırıb, ehanet, hekaret, pis sözler diyildi diye, sözü yerinden çaşdırmasın...
Türk yazın ve düşünüşün onurlarından olan Celaleddın, öz çox deyerli ''Mesnevi'' kitabında, ''arslan, tilki, ve eşek'' öyküsünde, bireysel ve toplumsal belleğin çox az olduğunu sergilemek isteyir. Biriysel veya toplumsal bellek o qeder önemli ve gereklidir ki, onsuz, hemen hemen anlamlı varlıq soru altına gedir. Nece ki, beyinde olan bellek odağı 'hippocampus' ve onunla ilgili yerleri çıxarandan sonra, o birey, daha bir ''birey'' olaraq yaşamır demekdir. Bu drurum toplum qonusuna gelince de böyledir. Bir toplumun toplumsal belleği az, yox, veya güczüz olduğu düzeyde, o toplum yaşayır ve var demekdir. 'Toplumsal bellek' özü özüne bir quşaqdan öbiri quşağa geçmir. Bir quşağın toplumsal sorumluluqlarından biri de, edindiği deneyimleri geleceye uyqunluluq ve uyqarlılıq eleğinden geçirerek gelecek quşaqlara geçirib götürmeğidir. Bu sürerlilik olmayınca, 'varlıq sürerliliği' de gözlenilmez duruma gelecekdir. Nece ki geçmişini bilmeyen ve ondan ders almayan birisi, geleceye hazırlıqsız adım atar, ve her adımda, yoxluğa yönelir. Kişi toplumlarının araşdırması gösterir ki, bu toplumsal bellek, özü özüne geçmediğine göre, her quşaq onu döne döne ve ısrarla yaşatmalı ve canlı tutmalıdır. Yoxsa geçmişin yararlı ve deyerli deneyimleri her zaman unudulub yox olmaqdadır. Bu bir quşaqdan öbiri quşağa bellek geçişi doğru yöntemle başarılı olaraq sonunlanmasa, gelecek toplum, çox qolaycasına, ''öz'' qavramını şaşıracaq, yahalmalara ayartılara düşecek, ve varlığı azaldıqca, öbiri toplumların yararlarının aracı olub, köleleşecekdir. Geçmişi ne qeder de onurlu ve şanlı olur olsun, köleleşmiş bir toplum, ''öz''ünü itirib, ''öz'' geçmişini, onun düşmanlarının yazdıqları tarix kitablarında oxuyar ve kölelikde aşağa ve az varlığını sürdürer.
Bir gün ormanların sultanı olan arslan, yaşlandığını anladığında, buyuruğunda olan tilkiye ona bir av eyarlamasını buyurar. Tilki ise bu işi düzeltmesinden, hem biraz yemek eline gelecek, hem de arslanın buyuruğunu yerine getirmekle özünü daha güvende tutmaq yararlarını düşünüb hemen yola düşer. Ormanın çox yaşıllıq, uçmağa benzer bir parçasında, bir eşeği sezer. Eşeğe yaxınlaşıb, sevgi ve sayqılarını iletenden sonra, yoldaşlıq ve xatirseverlik yolundan girib, ona daha yaşıl, daha otlu yemekli ve verimli bağlardan xeber verer. Eşek vardurumu değişdirmemek için, öz durumunun yaxçı olduğunu söyelyib, ne qeder de yaxçı olur olsun, daha yeni yerlere, yeni tanıdığı birisinin övüdü üzere getmeğe biraz soyuq baxmış. Tilki ise, daha çox ısrarlı ve diretmeli yollardan, eşeğe eseme ve düşünüş yollarıyla daha yaxçı, daha yararlı ve daha güvenli olan yere getmeyin doğru olduğunu vurqulamışdır. Uzun danışmalardan, qandırmalardan ve ayartmalardan sonra, tilki bir türlü eşeği 'sözü verilen uçmağa/ölüme' sarı yola salmış. Bir süre yol gelenden sonra, ve önceden arslanın bir kötüyün arxasında pusuya yatdığı yere yetişmişler. Arslan kükremiş ve bir anda eşeğe doğru saldırmış. Ancaq, arslan yaşlı ve gücsüz olduğundan, eşeği yere vurub buynundan tutamamış. Eşek ise bir anda sarsılıb ne olduğunu bilmemiş ve gorduğu ve onun üstüne yumulan böyük sarı bir şeye sarı soncuğa qalxıb şıllaxlamışdır. Sora da mozalayıb, en son gücü ile ordan uzaqlaşmışdır. Bir süre dordayaq çapandan sonra, nefes almış ve özüne gelib, ne olduğunu anlamağa çalışmışdır. Hem de, tanımadığı birisine uyaraq, onunla öyle sözü verilen sözde uşmaqlara getmek düşüncesine qatıldığına göre, özünü beterden qınamışdır. Ancaq peşmanlıqdan yarar yoxdur diye, öz yerinin yolu bir türlü bulub, dönmüşdür.
Öte yandan, arslan üzüntü içinde oturmış, ve aclığın etgisi bir yandan, bir yandan da, ayağına getirilmiş avı qolaylıqla, utanc verircesine, elden qaçırdmasının duyqularıyla dövünüb durmuşdu. Arslan, ayartıların uzmanı olan tilkiye üz tütüb, ondan bu durumdan çıxmağa bir çare ve çozum bulmasını buyurmuşdur.
Tilki, ''gedib o eşeği bir de getireceğim'' deyib yola düşmüş. Tilki eşeği önce gördüğü yere gedib, gine de, onu aynı yerde buldu. Eşek tilkiyi görcek üzünü sallayıb, qaş qabaq edib, onu yalançılıqla, dolandırıcılıqla suçlayıb, onu canının düşmanı olaraq adlandırıdı. Tilki ise, tam başqa yoldan girişib, ''neden salaqlaşıb, hemen qaçdın ve 'sözü verilen uçmağ'a girmedin'' diyerek, eşeğin suçlamalarına yer vermedi. Eşek öz durumdundan çox da razi olub, heç de 'sözü verilen uçmaq' hevesinde olmadığını söyledi. O, tilkinin onu hemen hemen ölüme götürdüğüne inandığını söyledi. Ancaq tilkide oyunlar, hileler, ayartmalar biten değildi. Hemen, Eşeğin sözünü kesib, ona böyük düşünceni anlamadığını ve 'sözü verilen uçmağ'ın öyle böşü böşüna qorumasız qap bacası açıq olmağı gözlenilmemeli olduğunu niteledi. O qorxunc sarı şey, gerçekde, gerçek olmayan, bir qorxuluqdur. O, 'sözü verilmiş uçmağ'ın, her sade ve sıradan birisinin girib çıxa bileceği bir yer olmadığını anlatdı. Habele, o yüksek yerin belli belirli seçginlerin yeri olduğu düzeyini qorumaq üçün, qorxuluğun gereğini qanıtladı. Eşeğe, ilk önce, bu sözler biraz inanılmaz gelse de, ancaq, tilkinin esemeli ve düşünüş yürütmeleri altında eşeğin usu qısa kesilirdi. Uzun danışıqlar ve qanıtlamalardan sonra, eşek gine de, yeniden, inandırılıb iqna olundu. Ve, tilki ile yola düşdü.
Burda, Celaleddin, sözün haraya gedeceyini oxuyucunun düş gücüne bıraxıb, böyle sözü bitirir: ''motrebe an xanqe ku ta ke teft, def zened ke xer bereft o xer bereft?''. O xanqahın eylendiricisi hardadır ki, def çalıb, eşeğin bir de getmeğini söylesin?
Oğuz Türk
2013
Soru İle Yanıt,
Kişinin beyninin işleminde, işleyişinde ve yer üzünde yaşama uymağa gerekli olduğuna göre, görünümünde, etgi-tepgi qavramı gelişmişdir. Ona göre her etginin tepgisi var, ve heç tepgi etsizi ola bilmezdir. Kişinin düşünce düzeni bu etgi-tepgi qavramı üzerine qurulmuşdur. Kişinin beyninde varlığın nece var olduğundan, ta gündelik işlerinecen bile bu etgi-tepgi qavramı ile anlam bulmuşdur. Bu gereçeyi olmayan ikilik kişi beyninin en böüyk ve en önemli yetersizliklerinden ve aqsaqlıqlarından biri olmuşdur. Düşünüş ve bilim alanında, onu bilimsizlik qaranlıqlarında ve geride tutan nedenlerden biri de ele bu ikilik açısından evrene baxış olmuşdur. Bu qısa yazıda, biz, ne etgi-tepgi qavramını ne de kişi beyninde olan ikilik yatağını açmağa qalxırıq, ancaq, beyinde ''soru ile yanıt'' qonusu, ikilik yatağından qalxmış etgi-tepgi qavramı olduğundan, bu qonuya ilişdik.
İlk önce, biçimbilimi ve anlambilimi açısından bu iki söze qısa bir göz atalım. ''Soru'' sözünün kökü 'S' ile 'R' seslerinden çox esgi Türkce sözdür. Buyuruq biçiminde kökü sayılan 'Sor'dur. Bir nesneyi birinden istemek durumuna girmek ve getirmek eylemi, demek, onu 'sormaq' olur. İndi o istenilen nesne ne olur olsun, bu 'S' ve 'R' ile düzelen söz ona uyqulanır. Türk cuğrafi bölgesinin çox geniş olduğuna göre, değişik bölgelerde çeşitli biçimler ve anlamlar daşıya bilir, ancaq, bu köksöz, öz gerçek ve öz anlamından ve biçiminden çox uzağa azmamışdır. Ana döşünden sütü 'sor'maqdan, birinin yerinden 'sor'arqlanmaqdan, birini 'sor'quya çekmekden ta birinden bir bilgiyi 'sor'mağacan uzanan ve gelişen anlamlar daşıyan bu söz Türkce'nin çox esgi sözlerindendir. Bölgenin başqa dillerine de geçmiş olan 'S' ile 'R'dan düzelmiş bu söz, 'kişi dil değişim quralları'na uyqun olaraq, ve seslileri göze almayraq, Ereb dilinde 'R', 'L'ya değişerek, ''Se'ele'' köksözüne, ve Farsca'da ''Sorağ'' sözünden örnek getire bilirik.
''Yanıt'' sözüne gelince, indiki Türk dünyasında daha az işlenilmekdedir. Türk orduları ve sonra da beyinleri Ereb basqınına uğrayandan ve yenılenden sonra, ve yaşam ve düşünce alanında Erebleşenden sonra, minler başqa sözler kimin, ''yanıt'' sözü de basdırılan, unutulan, ve qullanılmayan sözlerden biri olmuşdur.
Kökü 'yan' olan bu söz, güneşden, ya çox güclü isti sonucunda, ya od ile 'yan'maq sözünden üzaq anlamda belirlenir ve onla heç ilgisi yoxdur. Kişinin veya bir nesnenin üç boyutlu durumda, biçimi, önü, arxası, ve 'yan'ları olaraq beyinde oluşur. 'Yan' köksözü, addır, ve ''ıt'' soneki ile ''yanıt'' sözünü düzelir. Esgi Türkce'de ''ut'' soneki ile de yazılmış olsa da, indiki Türkce'de ve belli quralla göre, ''ıt'' soneki daha uyquun ve doğrudur. 'Yanıt' sözü hem Kaşqarlı'nın yazılarında, hem de Hacib Xas'ın yazılarında görünmekdedir. Bir durumun, veya sözün qarşısında, 'yan' tutaraq, ve öz 'yan'ını belli etmek üçün 'yan'ıt ve 'yanıt'lamaq sözü anlam bulur. Esgi yazılarda da, 'yan' anlamı daşıyan, bu söz, 'yan'a dönüş anlamını özünde gizli tutan bir duyqu danşıyır. Nece ki, kaşqarlı da 'yan'mağın, dönmek anlamına geldiğini söyleyir. ''Yoldan yanmaq'', o yoldan geri dönmek anlamına gelmekdedir. İndi, bu ''yanıt'' sözü, Türkiye'de ve başqa Türk ülkelerinde yavaş yavaş qullanılmağa başlamışdır. Daha çox bilincli quşaq ve kesimde qullanılan bu söz, özüne daha geniş biçim ve anlam alanı yaratmış durumdadır. Azerbaycan'da ve özellikle de İran işqalı altında olan Güney Azerbaycan'da budunsal bilincliğine yetişenler, Türk sözlerini daha çox qullanmalı, ve her durumda, Türkce sözlerini, başqa dillerden ve özellikle işqalçı milletlerin dillerinden gelen sözlere yeğlemelidirler.
Nece ki bilimsel olaraq, Güney Azerbaycan'da yayqın olaraq qullanılan, 'sual' ve 'cevab' sözünün Türkce'deki 'soru' ve 'yanıt' sözlerine daha üstün veya daha uyqun olduğuna heç bir neden bulunmamaqdadır.
İndi ki biraz, 'soru' ve 'yanıt' sözlerine anlambilim ve biçimbilim açısından bir göz atdıq, biraz da kişi düşünüş baxışından bu 'ikilik' durumuna baxalım. İlk baxışda, birine, 'soru'nun önceliklik daşıdığı ve ilketgen olduğu ve 'yanıt'ın bu ilketgene bir tepgi olaraq, ikincilik durumda olaraq, gerekli olduğu, görüne bilir. Ancaq, bu qavramlar daha oynaq ve daha sıvıdır. Nece ki, 'soru' özü demek bir 'yanıt'dan qalxmalı ve qaynaqlanmaqda olmalı, yoxsa, deyerlilik ve geçerliği olmaz. Nece ki, önbilimden qalxmayan bir 'soru', ilgiye değer değildir. Ona göre de, demek, 'yanıt' veya önbilginin 'soru'dan önce olmağı gerekliliği onu öncelikliğe qaldırır. Bu durumda, 'soru' yalnız, önceden edinilen bilğiye onay ve qanıt getirmeğe bir arac görünmekdedir. Nece ki, önbilgi olmadan, 'soru'nun olanağı bile göze alınmamalıdır. Demek, eşitdurumda, 'soru' 'yanıt'ı ve 'yanıt' 'soru'yu besleyib yetişdirmekdedir. Ancaq vurquladığımız kimin, bize göre, 'soru'nun yox, 'yanıt'ın önceliği ve öenmi var.
'Yanıt' dediğimiz, kişinin çevresinde, bir duruma, bir anlama, bir söze, veya bir oyquya, duyquya, tepgi olaraq gelişen bilincdir. Bu önbilinc, ve onun gelişmesi kişinin, özüne ve yaşadığı çevresine bilinci olduğundan gelişir. Tinbiliminde, özbilincin anlamı kişinin çevresine ve özüne tepgisi olaraq belirlenmekdedir. Bize göre, genelde yaşam, ve özelde kişi tepgisel bir varlıqdır. Bilinc gelişdikce de bu tepgisellik gelişmekdedir. Özü özünden bir şeyi olmayan, çevresinden ve toplumdan alan etgenlerin bombardımanında olan kişi, 'yan' gösterib, bilinclileşirken 'yanıt'ların yardımı ile, özünü 'soru'larla quşanmışdır. O, daha çox ve daha yararlı, etgenlere qarşı qoymaq üçün, ve onları yönlendirmeğe qalxdığı üçün, yeni yollarla, yeni 'yan'larla, yeni bilinclere ve 'yanıt'lara el yetirmelidir. Bu etgenlere 'yan' tutmalar ve onları yönlendirmek qalxışları, kişiye onun etgisel ve tepgisellikden uzaqlaşdığının yahaltısını verir. Bu da onun özgüvenine ve daha çox qalxışınıa yardımcı olur.
Ancaq, gerçek ve eseme, kişinin bu ikilik qasırqasından qurtulacağını umudlamır. Kişi beyninin, varlığın bilimsel gerçekleri ile uyuşuq ve tutuşuq nuqtelerinin az olduğu, bilinen beş alqı araclarının her an yalnış ve yahalmada olduğu, önbilinci ağır soru ve quşqu altına almaqdadır. Kişiye bilinen, en az güveniyle bilinen arac, onun her an yahaltıda olan beyni ise, bedensel ve yaşamsal isteklerden bir an bile qurtula bilemeyen bir durumda yaşayır ise, önbilice güvenin en az olduğu ve demek, bütün 'soru'ların, nece ki bilindiği kimin, heç bir 'yanıt'a veya daha çox bilince varacağı umudunda olmadığımızın umudsuzluğunda ve üzüntüsündeyik. Çevredeki etgenlere ve toplumdakı zorunlu eğitime tepgi olaraq gelişen ve bilinc, ve burda, 'yanıt'ı gelişdiren önbilinc belirlenen durum her an yalnış ve yahaltı içindedir. 'Soru'ları gelişdiren bu sözde önbilincden doğan 'yanıt'lar da, o varlığını gelişdiren parçaların ve öndönemlerden gelen sayrılıqları öz içinde daşımaqdadır. Ona göre de, qaçınılmaz olaraq, bu 'soru ile yanıt' kör duğumu sürecekdir.
Oğuz Türk
2013
Çağ düşmanım,
ertelemek ise töremdir.
Düşmanı kesib,
töremi değişdirmeliyem
elebil.
Time
is my enemy,
and procrastination
is my religion.
May be
I have to slay my enemy
and change my religion.
Oğuz Türk
2013
It is I,
The candle, the butterfly,
In one.
Infamous,
Foolish,
And lunatic.
Always intoxicated,...
And,
I know myself, not.
Homeless,
I roam, like breeze...
In love, in aberration,...
Endless night's
Burning candle,
It is I.
And,
I know myself, not.
Then,
It is I,
Cinders...
Of the butterfly...
And,
It is I,
The very blood,
In the heart of wineglass.
You,
You are the rapture in my songs,
I,
I am the nightly sigh...
Infamous,
Foolish,
Lunatic.
.......................
Oğuz Türk
2012
19 Mayıs, Atatürk'ü Anma, Genclik ve İdman Bayramı Qutlu olsun,
19 Mayıs, Atatürk'ü anma, genclik ve idman bayramıdır. Türklük geleceyinin önderi olan Atatürk, Türk gencliğine çox önem vermişdir. Geniş cuğrafiyada yaşayan, dünya Türklüğünü başqa milletlerin işqalından ve esaretinden qurtaran gücü, genclerde gören Atatürk, güncel, ilerici ve böyük düşünceleri ile her zaman bize geleceği gösteren ışıq olacaqdır. Böyük Atatürk'ün de öngördüğü komonistlik adı altında Rus işqalçılığı sona erenden sonra, bir çox Türk milletleri, Rus işqalından qurtulmuşdur. Ancaq, hele de milyonlar Türk Rus, Çin, ve İran işqalının altında can çekişmesindedir. Türk topraqlarının çoxu, hala, bu adını getirdiğimiz işqalçı güclerin ve başqa ülkelerin işqalındadır. Ne yazıq ki işqal altında yaşayan ve Türklüğünü itiren, ve Türksüzleşen Türkümüz çoxdur. Böyük Atatürkün övüdleri ile ve onun yolunda getmeyen Türk, indi Rusya'da, Çin'de, ve İran'da, en aşağalıq ve rezil durumda Ruslaşmış, Çinlileşmiş ve ya Farslaşmış heqareti ile yaşamaqdadır. Ne yazıq ki, geçmiş 80 ilde Türkiye hökümetlerinin çoxu Atatürk'ün ilkelerini dünya Türklerine yaymaqda çöx axsaq davranmışlar. Bu Atatürk'süz, dünya Türklüğü ve özellikle dünya Türk gencliği, Atatürk'ün ''bağımsızlıq ve özgürlük'' ilkelerinden yoxsun ve yetim qalmışdır.
Ancaq indiki dünyada, ve iletişimin daha güclendiği zamanda, daha Atatürk'ü ve onun düşüncelerini gizletmek ve o böyük önderi unutdurmaq daha çetindir. Güney Azerbaycan Türk gencliği, Atatürkü yaxçıca tanımış ve onun yolunda gedir. Atatürk'e zamanımızın peyqemberi kimin baxan gencliğimiz, o böyük önderin modern, ilerici ve daynamik düşünceleri ile, İran işqalının zencirlerini qırmaqda her zamandan çox qerarlıdır. Güney Azerbaycan istiqlal partisi, Güney Azerbaycan Türkünün bağımsızlıq ve özgürlük bayraqdarı olan bir örgüt olaraq, her zaman Başbuğ Mustafa Kamal Atatürkün yolunda, saadetli geleceye doğru adımlayacaqdır.
Atatürk ve Genclik Bayramı Qutlu olsun,
Ne Mutlu Türküm Diyene,
Oğuz Türk
2013
Nece olur,
geçmişe gedemirik,
ancaq ana bilirik?
Geleceğe ise,
gedirik, ancaq
onu ana bilmirik?
Çağ,
sıvıysa,
neden biz duyarlılığında değilik?
Çağ biryönlü mü?
Ox mu,
batmış bağrıma?
Yoqsa,
çağ çağlamır mı?
Yoqsa,
çağ da bizim uydurduqlarımızdan mıdır?
Oğuz Türk
2013
